ماموگرافی چیست؟ چه کاربردی در تشخیص سرطان سینه دارد؟ بهترین زمان انجام ماموگرافی زنان کی است؟ ماموگرافی یا پستان نگاری یک روش تصویربرداری ویژه برای بررسی بافت سینه است. در این روش از مقدار بسیار کمی اشعه ایکس برای گرفتن عکس‌هایی از داخل سینه استفاده می‌کنند.
این عکس‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا هرگونه تغییر غیرطبیعی یا توده احتمالی در سینه را، حتی پیش از آنکه قابل لمس یا احساس باشد، شناسایی کند.
انجام ماموگرافی یک قدم بسیار مهم در جهت تشخیص زودهنگام سرطان سینه است و تشخیص زودهنگام، شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد.
همچنین شما می‌توانید همواره از طریق شماره تلفن ۰۹۳۳۲۴۶۴۷۳۵ با یکی از بهترین جراحان سینه، خانم دکتر اعظم صلاتی در ارتباط بوده و مشاوره رایگان دریافت کنید.
فرم درخواست مشاوره ماموگرافی
"*" indicates required fields
ماموگرافی چیست؟
آزمایش ماموگرافی (به انگلیسی: Mammography) یک نوع عکس‌برداری از پستان است که از پرتوهای ایکس خفیف برای ایجاد تصویر از بافت داخلی پستان‌ها بهره می‌گیرد. مقدار پرتوی ایکس در این روش کم است و خطری جدی برای بدن ایجاد نمی‌کند و هدف اصلی ماموگرافی، تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌های پستان، به‌خصوص سرطان پستان است.
این روش می‌تواند تغییرات کوچک یا توده‌هایی را نشان دهد که ممکن است در معاینه عادی توسط خود فرد یا پزشک قابل تشخیص نباشند به همین دلیل، پرتونگاری پستان (۱) به عنوان یک ابزار مهم در کنار معاینات منظم و خودآزمایی ماهانه پستان، برای تشخیص به‌موقع سرطان پستان شناخته می‌شود و در افزایش شانس درمان موفق بسیار اثرگذار است.
این آزمایش نشان می‌دهد که آیا بافتی غیرطبیعی در پستان وجود دارد یا خیر، اما برای تعیین سرطانی بودن یا نبودن آن، گاهی به بررسی‌های بیشتری مانند بیوپسی (نمونه‌برداری) نیاز است.
بیشتر بخوانید: علائم سرطان پستان
انواع ماموگرافی در زنان
پستان نگاری در طول سال‌ها پیشرفت کرده است و امروزه انواع مختلفی از آن وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. دو نوع اصلی و پیشرفته ماموگرافی که امروزه کاربرد گسترده‌ای دارند شامل ماموگرافی دیجیتال دو بعدی و ماموگرافی دیجیتا سه بعدی (که با نام‌های توموسنتز سینه و DBT شناخته می‌شود.) می‌گردد؛ در ادامه درباره هر یک توضیحاتی را برای شما تهیه و تدوین کرده‌ایم.
ماموگرافی دیجیتال دو بعدی (2D)
این نوع پستان نگاری جایگزین روش‌های قدیمی‌تر (آنالوگ یا فیلمی) شده است. در ماموگرافی دیجیتال، تصاویر پستان به جای فیلم، به صورت فایل‌های الکترونیکی روی کامپیوتر ذخیره می‌شوند که این ویژگی به رادیولوژیست امکان می‌دهد تصاویر را با کیفیت بهتر مشاهده کند،
همچنین روی جزئیات بزرگنمایی انجام دهد و تغییرات بسیار کوچک را با دقت بیشتری بررسی کند. در این روش، معمولا حداقل دو تصویر از هر پستان در زوایای مختلف گرفته می‌شود تا یک نمای دو بعدی از بافت پستان ایجاد شود.
ماموگرافی دیجیتال سه بعدی (توموسنتز سینه یا DBT)
توموسنتز سینه، که به آن ماموگرافی 3D هم گفته می‌شود، یک فناوری جدیدتر و پیشرفته‌تر است. در این روش، دستگاه تصویربرداری چندین عکس با دوز پایین پرتو ایکس از زوایای مختلف پستان، در حالی که پستان یک بار فشرده شده، می‌گیرد.
سپس کامپیوتر این تصاویر متعدد را ترکیب می‌کند و یک تصویر سه بعدی واضح از بافت پستان می‌سازد. این روش به پزشک اجازه می‌دهد لایه‌های مختلف بافت پستان را با وضوح بسیار بیشتری بررسی کند، گویی ورق‌های یک کتاب را جداگانه مطالعه می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که ماموگرافی سه بعدی در تشخیص سرطان‌های کوچک، به‌ویژه در بانوانی که بافت پستان متراکم دارند، دقت بالاتری دارد و همچنین احتمال نتایج مثبت کاذب (یعنی تشخیص اشتباه یک ناهنجاری به عنوان سرطان) را کاهش می‌دهد. به دلیل این ویژگی‌ها، توموسنتز به سرعت در حال تبدیل شدن به یک گزینه برتر برای اهداف غربالگری و تشخیصی است.
ماموگرافی غربالگری چیست و کاربرد آن
ماموگرافی غربالگری نوعی ماموگرافی است که برای بانوانی انجام می‌شود که هیچگونه علامت یا نشانه مشکوکی از بیماری پستان ندارند. هدف اصلی از ماموگرافی غربالگری، کشف سرطان پستان در مراحل اولیه است، یعنی زمانی که تومور هنوز کوچک است، به غدد لنفاوی گسترش پیدا نکرده و علائم بالینی ایجاد نکرده است.
تشخیص زودهنگام سرطان پستان از طریق غربالگری، شانس درمان موفقیت‌آمیز را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و اغلب به درمان‌های ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر منجر می‌شود.
بیشتر بخوانید: غربالگری سرطان سینه چگونه انجام می‌شود
ماموگرافی تشخیصی چیست و کاربرد آن
ماموگرافی تشخیصی زمانی انجام می‌شود که یک یافته مشکوک در ماموگرافی غربالگری مشاهده شده باشد، یا زمانی که فرد علائم خاصی در پستان خود دارد. این علائم می‌تواند شامل لمس توده جدید در پستان، درد پستان، تغییرات در پوست پستان (مانند ضخیم شدن، فرورفتگی یا قرمزی)، ترشحات غیرطبیعی از نوک پستان، یا فرورفتگی نوک پستان باشد.
هدف از ماموگرافی تشخیصی، بررسی دقیق‌تر ناحیه مشکوک و تعیین ماهیت آن است. در این نوع ماموگرافی، ممکن است تصاویر بیشتری از زوایا و نماهای خاص گرفته شود، یا از بزرگنمایی برای بررسی دقیق‌تر یک ناحیه کوچک استفاده گردد.
ماموگرافی تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری در مورد اندازه، شکل و ویژگی‌های ناحیه غیرطبیعی به دست آورد و تصمیم بگیرد که آیا نیاز به اقدامات بعدی مانند سونوگرافی یا بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) وجود دارد یا خیر.
ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
آگاهی از روند انجام و مراحل پرتو نگاری پستان می‌تواند به کاهش نگرانی و آمادگی بهتر کمک کند. این فرآیند شامل مراحل آمادگی و خود تصویربرداری است.
بیشتر بخوانید: بهترین جراح سرطان سینه در تهران
آمادگی‌های قبل از ماموگرافی
- زمان‌بندی: اگر هنوز دوره قاعدگی شما ادامه دارد، بهتر است ماموگرافی را برای هفته اول پس از پایان دوره قاعدگی خود برنامه‌ریزی کنید. در این زمان، پستان‌ها معمولا کمتر حساس و متورم هستند.
- اطلاع‌رسانی به پزشک: حتما پزشک یا تکنسین رادیولوژی را در جریان بارداری احتمالی، شیردهی، داشتن پروتز سینه (ایمپلنت پستان) یا انجام واکسیناسیون اخیر قرار دهید.
- پرهیز از مواد آرایشی و بهداشتی: در روز انجام پرتونگاری پستان، از مصرف هرگونه دئودورانت، پودر تالک، لوسیون، کرم یا عطر در ناحیه زیر بغل و پستان‌ها خودداری کنید. ذرات موجود در این مواد ممکن است روی تصاویر ماموگرافی دیده شوند و تفسیر آن‌ها را دچار مشکل کنند.
- پوشش: لباس دو تکه و راحتی بپوشید تا به‌آسانی بتوانید لباس بالاتنه خود را خارج کنید.
- سوابق پزشکی: اگر قبلا پستان نگاری انجام داده‌اید، تصاویر و گزارش‌های قبلی خود را همراه داشته باشید تا رادیولوژیست بتواند آن‌ها را با تصاویر جدید مقایسه کند.
- ناشتا بودن: برای انجام ماموگرافی نیازی به ناشتا بودن نیست.
مراحل انجام ماموگرافی
- آماده‌سازی: از شما خواسته می‌شود لباس‌های بالاتنه و جواهرات خود را خارج کنید و یک گان (لباس مخصوص بیمار) بپوشید.
- قرارگیری: تکنسین رادیولوژی شما را راهنمایی می‌کند تا جلوی دستگاه ماموگرافی بایستید. هر بار یکی از پستان‌های شما روی صفحه مخصوص دستگاه قرار داده می‌شود.
- فشرده‌سازی پستان: یک صفحه پلاستیکی شفاف (کمپرسور) به آرامی از بالا روی پستان شما پایین می‌آید و آن را برای چند ثانیه فشرده می‌کند. این فشرده‌سازی برای صاف و یکنواخت شدن بافت پستان ضروری است. بافت فشرده شده تصویر واضح‌تری ایجاد می‌کند، نیاز به دوز پایین‌تری از پرتو ایکس دارد و از تار شدن تصویر به دلیل حرکت جلوگیری می‌کند.
- احساس فشار: فشرده‌سازی ممکن است باعث احساس ناراحتی یا درد خفیفی شود، اما این حالت تنها چند ثانیه (معمولا ۳ تا ۵ ثانیه برای هر تصویر) طول می‌کشد. اگر درد شدید بود، حتماً به تکنسین اطلاع دهید.
- تصویربرداری: در حالی که پستان فشرده شده است، از شما خواسته می‌شود برای چند ثانیه نفس خود را حبس کرده و کاملاً بی‌حرکت بمانید تا تصویر با وضوح بالا گرفته شود. معمولا از هر پستان حداقل دو تصویر از زوایای مختلف (مثلا از بالا به پایین و از پهلو) گرفته می‌شود.
- ماموگرافی با پروتز: اگر پروتز پستان دارید، تکنسین از روش‌های خاصی برای تصویربرداری استفاده می‌کند تا هم تصاویر واضحی از بافت پستان اطراف پروتز به دست آید و هم به پروتز آسیبی وارد نشود. این کار ممکن است به تصاویر بیشتری نیاز داشته باشد.
- مدت زمان: کل فرآیند ماموگرافی معمولاً حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه زمان می‌برد. اگر نیاز به تصاویر اضافی باشد، ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
پس از اتمام تصویربرداری، رادیولوژیست تصاویر را بررسی می‌کند و گزارش آن برای پزشک شما ارسال خواهد شد.
بهترین زمان برای انجام ماموگرافی
انتخاب بهترین زمان برای انجام ماموگرافی، به‌ویژه برای بانوانی که هنوز یائسه نشده‌اند، می‌تواند به راحتی بیشتر در طول آزمایش و گاهی کیفیت بهتر تصاویر کمک کند.
به طور کلی، هفته اول پس از پایان دوره قاعدگی (پریود) بهترین زمان برای انجام ماموگرافی سینه است. در این دوره، به دلیل تغییرات هورمونی، پستان‌ها معمولاً کمترین میزان حساسیت، تورم و فشردگی را دارند. انجام ماموگرافی پستان در این زمان باعث می‌شود فشار دستگاه کمتر آزاردهنده باشد.
توصیه می‌شود از انجام ماموگرافی در هفته قبل از شروع قاعدگی یا در طول دوره قاعدگی خودداری کنید، زیرا در این زمان‌ها پستان‌ها به دلیل تغییرات هورمونی اغلب حساس‌تر، دردناک‌تر و متراکم‌تر هستند که می‌تواند هم باعث ناراحتی بیشتر شما شود و هم گاهی تفسیر تصاویر را دشوارتر کند.
برای بانوانی که یائسه شده‌اند، هر زمانی برای انجام ماموگرافی تفاوتی ندارد، زیرا سطح هورمون‌ها در بدنشان پایدارتر است. با این حال، برنامه‌ریزی منظم و سالانه برای ماموگرافی اهمیت دارد.
استفاده از تقویم یا برنامه‌های یادآور دوره‌های قاعدگی می‌تواند به شما در برنامه‌ریزی بهتر برای انتخاب زمان انجام ماموگرافی کمک کند.
مزایا ماموگرافی در زنان
- تشخیص زودهنگام: ماموگرافی می‌تواند سرطان پستان را در مراحل بسیار اولیه، حتی سال‌ها قبل از اینکه توده به اندازه‌ای بزرگ شود که قابل لمس باشد یا علائم دیگری ایجاد کند، شناسایی نماید. این شامل تشخیص تومورهای کوچک و همچنین مراحل اولیه سرطان مجاری شیری (DCIS) است.
- افزایش شانس درمان موفق: هرچه سرطان پستان زودتر تشخیص داده شود، گزینه‌های درمانی بیشتر و شانس بهبودی کامل به طور چشمگیری بالاتر است. درمان در مراحل اولیه اغلب ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر است.
- کاهش نیاز به درمان‌های تهاجمی: تشخیص زودهنگام ممکن است نیاز به درمان‌های گسترده‌تر مانند ماستکتومی (برداشتن کامل پستان) یا شیمی‌درمانی‌های سنگین را کاهش دهد.
- روش غیرتهاجمی: به جز فشار موقتی روی پستان، ماموگرافی یک روش تصویربرداری خارجی و غیرتهاجمی است و نیازی به جراحی یا ورود ابزار به بدن ندارد.
- ایمنی پرتوها: میزان پرتو ایکس مورد استفاده در ماموگرافی‌های مدرن بسیار کم است و پس از آزمایش، هیچ پرتویی در بدن باقی نمی‌ماند. فواید تشخیص زودهنگام معمولاً بسیار بیشتر از خطرات ناچیز مربوط به این مقدار کم پرتو است.
عوارض ماموگرافی برای زنان چیست
شاید بر این باور باشید که ماموگرافی هیچ گونه عوارضی ندارد ولی در اشتباه هستید؛ شاید عوارض ماموگرافی در زنان بسیار کم باشد اما باز عوارضی را به همراه دارد که شامل موارد زیر است:
- در معرض پرتوهایی با دوز کم قرار می‌گیرید
- احساس درد در لحظه فشردن سینه توسط دستگاه
- احتمال آزمایشات دیگر پس از ماموگرافی
- عدم تشخیص همه توده‌ها با ماموگرافی غربالگری
عوارض پستان نگاری بسیار محدود بوده و هیچگونه جای نگرانی ندارد بلکه به عنوان یک آزمایش الزامی برای زنان شناخته می‌شود.
فرم درخواست مشاوره ماموگرافی
"*" indicates required fields
اهمیت ماموگرافی در حفظ سلامت شما
ماموگرافی یک ابزار مهم در برنامه مراقبت از سلامت پستان بانوان است. این روش تصویربرداری به کمک پرتو ایکس با دوز پایین، امکان شناسایی تغییرات و ناهنجاری‌های بافت پستان، به‌ویژه سرطان را، در مراحل اولیه و قبل از بروز علائم بالینی، می‌دهد.
همانطور که بررسی شد، ماموگرافی انواع مختلفی دارد، که شامل ماموگرافی دیجیتال دو بعدی و سه بعدی (توموسنتز) می‌شود و هرکدام برای اهداف غربالگری یا تشخیصی کاربرد دارند.
فرآیند انجام آن ساده است و با آمادگی‌های لازم، می‌توان ناراحتی ناشی از آن را به حداقل رساند. انتخاب بهترین زمان انجام پرتو نگاری پستان یا پستان نگاری، خصوصاً برای بانوان در سنین باروری، می‌تواند به کیفیت آزمایش کمک کند.